"Kobieta z …” – od Andrzeja do Anieli (ocena: 6/10 – za transgresję)

Tożsamość płciowa w zderzeniu z polską rzeczywistością.

Andrzej - mieszkaniec małego miasteczka w Polsce, już w młodości wyczuwał brak identyfikacji ze swoją męską płcią. Przejawiało się to drobnymi sprawami, jak malowanie paznokci - co wyszło na komisji wojskowej, czy ubieranie damskiej bielizny. Pod presją lokalnej społeczności starał się jednak ukrywać swój problem: ożenił się ze szkolną koleżanką, spłodził dziecko, wdrożył podejrzany biznes z bratem.

Tematyka transpłciowości i identyfikacji płciowej zyskuje współcześnie dużą popularność. Jednak w zaściankowej Polsce, w epoce komuny było to czymś nie do przyjęcia. Historia Andrzeja przebiega od okresu schyłku poprzedniej epoki, poprzez dzikie lata przełomu, aż po współczesne okresy pandemii i upowszechnienia procesów zmiany płci. Za potrzebami wielu ludzi nie idą jednak zmiany prawne i społeczne. Wciąż sądowe procesy są upokarzające, a i w społeczeństwie nie zawsze zmiana płci jest tolerowana. Film ma więc swoją wartość edukacyjną, chociaż lepiej zostanie zrozumiany przez widza otwartego na tolerancyjne podejście.

W centrum uwagi jest główny bohater/ka. Jego/jej historia jest zajmująca, przedstawiono w miarę chronologiczny, chociaż chaotyczny sposób. Dużym wyzwaniem była kwestia aktorska. Jednak oboje aktorów wywiązało się ze swojego zadania wzorowo. Szczególnie dojrzała Małgorzata Hajewska-Krzysztofik tworzy wiarygodną kreację. Produkcje urozmaica drugoplanowa obsada, od Joanny Kulig poprzez dawno niewidzianą na dużym ekranie Renatę Dancewicz, po epizodycznych Mikołaja Grabowskiego i Piotra Cyrwusa, z wisienką na torcie w roli Anny Grodzkiej.

Film ma problem ze spójnością narracyjną. Jest przedłużony i chaotyczny. Szczególnie wątek kryminalno-więzienny wydaje się przerysowany. Zarówno Szumowska, jak i Englert wzięli na siebie zbyt wiele obowiązków i najwyraźniej nie mają dystansu do dzieła. To częsty przypadek filmów z tej tematyki, która gloryfikuje osoby LGTB, jednostronnie ukazując ich perypetie osób transseksualnych.

Atutem filmu jest sposób przedstawienia polskiej rzeczywistości. Akcja toczy się na przestrzeni czterech dekad. Udało się ukazać zarówno małomiasteczkową szarość schyłku komuny, chaotyczny rozwój gospodarczy lat 90-tych, jak i współcześnie uporządkowaną europejską rzeczywistość. Zasługa to dopracowanej scenografii i kostiumów. W zakresie sfery cielesnej warto zwrócić uwagę na drobiazgową charakteryzację. Męczący jest natomiast format – bardziej „kwadratowy”, który chyba mógł w scenach współczesnych być rozszerzany.

Film trafia do szerokiej dystrybucji. Przez środowisko filmowe jest chwalony, chociaż widać przesyt sposobem narracji Szumowskiej. Dla przeciętnego, kinowego widza stanowi pewne wyzwanie. Zarówno filmowe, jak i światopoglądowe.

Zalety:

+ transpłciowa tematyka

+ szeroki kontekst społeczny

+ wyrazisty protagonista / protagonistka

+ drugoplanowa obsada

+ sposób ukazania zmian polskiej rzeczywistości

+ intrygujący tytuł

Minusy:

- chaos narracyjny

- wątek kryminalny

- przeciągnięte

- surowe kadry

- nachalna propaganda LGTB

produkcja: Polska

rok: 2023

gatunek: dramat społeczno-obyczajowy

premiera: 5 kwietnia 2024

dystrybucja: Next Film

reżyseria, scenariusz: Małgorzata Szumowska, Michał Englert
zdjęcia: Michał Englert
muzyka: Radzimir Dębski
montaż: Jarosław Kamiński
scenografia: Marek Zawierucha
kostiumy: Anna Englert
obsada: Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Mateusz Więcławek, Joanna Kulig, Bogumiła Bajor, Marta Nieradkiewicz, Jerzy Bończak, Anna Tomaszewska, Jacek Braciak, Renata Dancewicz, Franciszek Englert, Mirosław Kropielnicki, Wojciech Mecwaldowski, Marta Nieradkiewicz, Mikołaj Grabowski, Tomasz Schuchardt, Piotr Cyrwus, Anna Grodzka