"Fantastyczny Matt Parey” – Maciej Parowski (ocena: 8/10 – za Fantastykę)

Trzeba zaakceptować komunę, bo będzie trwała dwieście lat …

W szarym okresie PRL, z wszechobecną cenzurą i brakiem możliwości komentowania rzeczywistości literatura fantastyczno-naukową była jedną która miała zdolność opierać się przed zakazami komunistycznego reżimu. Czasopismo „Fantastyka” pomimo małego nakładu, poprzez pożyczanie i kopiowanie trafiało do tysięcy polskich domów.

Dokument skupia się na postaci Macieja Parowskiego – wieloletniego redaktora naczelnego pisma „Fantastyka”, które w okresie komuny było fenomenem rozrywanym przez rzesze czytelników. Wówczas wydawało się, że jedynie ucieczka w fantastykę jest sposobem na szarość codziennego dnia komunizmu. Upowszechnienie pisania poprzez organizowanie konkursów na opowiadania ujawniło wiele talentów. Andrzej Sapkowski też tak zaczął, dowiedziawszy się o konkursie na opowiadanie zdecydował się wysłać swoje.

Dokument o Parowskim nie poprzestaje jedynie na okresie komuny. Pochyla się również na losach polskiej fantastyki po upadku Muru Berlińskiego. Początkowo skomplikowany okres, gdy wydanie książki było łatwe, ale już znalezienie czytelników bynajmniej, ze względu na odblokowanie upowszechnienia światowych twórców powieści fantastyczno-naukowych. Na polskim rynku wydawniczych rozpoczęły się procesy prywatyzacji i podziału środowiska. Sam Parowski był związany z nowo powstałym pismem „Nowa Fantastyka”. Przełomem dla polskiej fantastyki stała się seria Sapkowskiego o wiedźminie Geraldzie, a następnie rozpowszechnienie poprzez światowej sławy grę komputerową. Sam Parowski odszedł w zapomnienie, a to on był ojcem chrzestnym wielu sukcesów polskim pisarzy. Pewien smutek wybrzmiewa zarówno z jego wypowiedzi, jak i przesłania tej produkcji.

Dokument dotyka kwestii poglądów polityczno-społecznych. Obrazuje hermetyczne środowisko, mocno związane ze skrajnie prawicowymi poglądami. Jest jedna wypowiedź gdy protagonista sam stwierdza, że nie czytał dobrego opowiadania np. o aborcji. Nie przypadkiem wśród rozmówców nie pojawia się ani jedna kobieta. A dwóch rozmówców jest współcześnie związanych z prawą stroną polskiej polityki.

Ociera się ten film o hagiografię, mimo że twórcy wyraźnie chcieli tego uniknąć. Nie byłoby w tym nic złego, jednak utrudniło tej produkcji funkcjonowanie w dystrybucji: w kinach trudno było ten film obejrzeć, a obecność na platformie TVP też jest mało atrakcyjna.

Bardzo szkoda, bo to dokument ukazujący przekrój polskiej historii ostatnich dziesięcioleci, nawet jeżeli sprowadzający się do percepcji hermetycznego środowiska. Skupia wiele ciekawych wypowiedzi praktycznie wszystkich (tyle że męskich) najuważniejszych osób z tego środowiska, bo oprócz samego Parowskiego, są obowiązkowo Ziemkiewicz i Wolski, ale także Orbitowski, Sapkowski, Pilipiuk.

Dokument siłą rzeczy oparty na gadających głowach (współcześnie i historycznych wywiadach) jest uatrakcyjniany wieloma rozwiązaniami. Jest sporo wstawek animacyjnych i komiksowych oraz materiałów. Dla fanów polskiej fantastyki, dla tych którzy nie czują ani odrobiny sentymentu do okresu komuny, a także nie zgadzają się ze współczesnymi trendami lewicowymi – prawdziwa perełka do obejrzenia.

Zalety:

+ przybliżenie charyzmatycznej postaci Parowskiego

+ szeroka perspektywa czasowa rozwoju polskiej fantastyki

+ zgromadzenie wielu ciekawych osobowości i wypowiedzi

+ uatrakcyjnienie formy komiksami i animacjami

Wady:

- oparte na gadających głowach

- brak kobiet

- niezamierzonie hagiograficznie

- raczej tylko dla fanów polskiej fantastyki

- niszowa dystrybucja kinowa

produkcja: Polska

rok: 2023

gatunek: dokument biograficzno-historyczny

dystrybucja: TVP

premiera: 8 września 2023

festiwale: 20. Millennium Docs Against Gravity

• reżyseria: Bartosz Paduch

• scenariusz: Bartosz Paduch, Sebastian Wojtkowski

• zdjęcia: Maciej Kochajewski

• montaż: Paweł Suchta

• dźwięk: Karol Mańka

• muzyka: DJ 600V

• wypowiedzi: Macieja Parowskiego, Rafała Ziemkiewicza, Marcina Wolskiego, Łukasza Orbitowskiego, Andrzeja Sapkowskiego, Andrzeja Pilipiuka, Rafała Kosika

obejrzane z MM, w sobotę 20 stycznia 2024 roku, o godzinie 13:00, w kinie Iluzjon