"Figurant" – ubek Karola Wojtyły (8/10 za Kraków)

Mroczny proceder inwigilacji kleru przez specjalny oddział UB.

Młody funkcjonariusz służb bezpieczeństwa dostaje zadanie inwigilacji nowego biskupa krakowskiego – Karola Wojtyły. Przy okazji wizyty w kościele chłopak poznają ładną studentkę ASP, przed którą ukrywa prawdziwe zajęcie.

Obraz działań służb komunistycznego PRL wobec kleru. W centrum zainteresowania postać nowego młodego biskupa Krakowa. W kontrze antyklerykalnie nastawiony młody pracownik służb. Aby oddać realia kontaktów z klerem posłużono się postacią innego młodego księdza, który zaprzyjaźnia się z ubekiem. Ukazane sposoby inwigilacji, praktyki i wydarzenia odpowiadają historycznej prawdzie, chociaż zapewne są zlepkiem różnych przypadków. Samego procesu inwigilacji Wojtyły jest niewiele. Ważnym elementem filmu natomiast są tragiczne wydarzenia w Nowej Hucie – walki o krzyż.

Film skupia się na dwóch aspektach: zawodowej karierze ubeka i jego prób pozyskania młodego duchownego (przyjaciela Wojtyły) oraz życia osobistego – relacje z żoną, ukrywanie prawdziwego zajęcia, rodzinna tragedia po części związana z lekceważeniem spraw osobistych kosztem kariery zawodowej. W centrum narracji staje postać wątpliwa moralnie – aczkolwiek film stara się uzasadnić jej postepowanie. Począwszy od jego negatywnego nastawienia do religii wynikającego z młodości poprzez zawodowe ambicje. Pozostaje on negatywną postacią, jednak pogłębioną charakterologicznie, a w pewnym momencie nawet tragiczną.

Wreszcie powstała produkcja, która w sposób wyważony ukazuje postawę księży. Są wśród nich osoby chętnie współpracujące ze służbami, ale jednak większość to zaangażowane religijnie i pogłębiające swoją wiarę. Odnosi się to głównie do Wojtyły, ale także innych związanych z nim osób. Współcześnie tak obiektywny obraz duchownych jest czymś pozytywnym. Niestety ten aspekt wraz z produkcją TVP nie sprzyja promowaniu filmu, który prawie nie zauważony przechodzi przez dystrybucję.

Zdecydowanie największym atutem filmu jest jego wiarygodność historyczna, pogłębiona czarno-białą formą. Daje to obraz spójny z wplatanymi archiwaliami. Film ogląda się jak kronikę lat komuny – mrocznych, bez upiększania, pełnych cierpienia, biedy i bólu. Taka była komuna i dobrze, że powstają filmy o tym przypominające.

Walorem jest gra aktorska: Mateusz Więcławek przykuwa swoją rolą, dobrze spisują się na drugim planie Marianna Zydek i Adrian Brząkała. Stworzone kreacje umacniają silny przekaz tej produkcji. Może kiedyś zostaną docenione, jak już złość na TVP trochę w społeczeństwie przejdzie.

Zalety:

+ obraz inwigilacji księży w PRL

+ osobista historia ubeka

+ walka o krzyż w Nowej Hucie

+ krystaliczna postać biskupa Wojtyły

+ drobiazgowe oddanie realiów komunistycznej Polski

+ pozytywny obraz polskiego środowiska kleru

+ czarnobiała forma - spójna z archiwaliami

+ krakowskie (nowohuckie) lokacje

+ Piwnica Pod Baranami

Wady:

- nierównomierne prowadzenie wątków protagonisty: zawodowego i prywatnego

- zminimalizowanie postaci przyszłego Papieża

- ucięta końcówka

- słabe rozpowszechnienie filmu

- „łatka” patriotycznej produkcji TVP

produkcja: Polska

rok: 2023

gatunek: dramat społeczno-historyczny w formie paradokumentalnej

premiera: 20 października 2023

dystrybucja: TVP Dystrybucja

reżyseria: Robert Gliński
scenariusz: Andrzej Gołda
obsada: Mateusz Więcławek, Marianna Zydek, Adrian Brząkała, Zbigniew Stryj, Krzysztof Wach, Krzysztof Szczepaniak, Szymon Roszak, Maciej Mikołajczyk