„Śubuk”: matka autysty (ocena: 7/10 – za optymizm)

Filmy o niepełnosprawnych wychodzą w polskim kinie nadspodziewanie udanie.

„Sierotka Marysia” zachodzi w niechcianą ciążę. Do zabiegu usunięcia namawia ją ojciec dziecka – milicjant (na etapie przemianowania na policjanta – gdyż akcja filmu rozpoczyna się w 1989 roku). Dziewczyna się waha, a za namową starszej siostry decyduje urodzić. Dziecko od początku zachowuje się dziwnie, dużo płacze i wymawia jedynie własne imienia wspak.

Produkcja stawia sobie wysokie wymagania. Jak zwykle w przypadku filmów o osobach niepełnosprawnych. Dodatkowo jednak próbuje przedstawić historię w dłuższym okresie czasu – blisko 20 lat. Wychodzi jednak z tych wyzwań obronną ręką. O skali trudności niech świadczy fakt, iż tytułowego bohatera zagrało dziewięciu (!) aktorów. Udało się jednak przejść, z koniecznymi przeskokami czasowymi, od w zasadzie momenty poczęcia Kubusia aż po jego maturalne zmagania. Szkoda tylko ze zwiastun zdradza prawie wszystko. Z drugiej strony pozwala to rozkoszować się samym filmem, nawet wiedząc o pozytywnym zakończeniu.

Pod względem tematyki powinien to być przygnębiający film o ciężkiej walce matki, w niesprzyjających okolicznościach (trudna sytuacja materialna, bezduszność przepisów i urzędów, osobiste tragedie), o swoje chore umysłowo dziecko. Jednak twórcom udało się przekazać strumień dobrej energii – jak się bardzo do czegoś dąży można wszystko przezwyciężyć. To ogromna siła tego filmu, powodująca dobry odbiór nawet pomimo wielu mankamentów.

Do tych należą głównie niedociągnięcia scenariuszowe. Wiele elementów opowiedzianej historii jest mało logicznych, niektóre fragmenty (np. koperta dla milicjanta, czy przyjaźń matek dzieci niepełnosprawnych) zarzucone bez chociażby wyjaśnienia. Najgorzej pod tym względem wygląda wątek miłosny, zupełnie niepotrzebnie uwypuklony pod koniec i narzucający samo zakończenie.

Film ukazuje historię tytułowego bohatera z perspektywy matki – z początku nieodpowiedzialnej nastolatki, z biegiem czasu heroicznej wojowniczki. Znakomicie odnajduje się w tej roli Małgorzata Gorol – to jest JEJ film. Partnerują jej zmieniający się aktorzy w trudnej roli niepełnosprawnego dziecka, którzy też dają radę. Aktorsko jeszcze swoje „dokłada” Andrzej Seweryn jako wścibski sąsiad. Wraz z pozostałymi drugoplanowymi postaciami oddaje efekt autentyczności.

Realizm oddaje drobiazgowa scenografia i kostiumy. Wyraźnie ukazano zmieniające się polskie realia. Pomogła także sceneria Przemyśla, gdzie łatwiej taki efekt uzyskać, niż kręcąc plenery w dużym mieście. Większość filmu to jednak sceny w pomieszczeniach zamkniętych: dom, szkoła, gabinety lekarskie. Drobiazgowo dopracowano wystrój wnętrz powodując iż oglądając film ma się poczucie w jakich latach toczy się akcja.

Pomijając same aspekty filmowe ta produkcja jest przede wszystkim wiarygodnym głosem w spojrzeniu na polskim system wspierania osób niepełnosprawnych. Upolitycznione protesty i liczne akcje inspirowane przez rodziców nie niosą takiej siły jak taka produkcja filmowa. Powinna być obowiązkowym filmem dla polityków, urzędników, dziennikarzy, rodziców, uczniów. Nikt na seansie nie będzie rozczarowany siłą przekazu i optymizmem płynącym z opowiadanej historii.

Kolejny po „Chce się żyć” i „Sonacie” poważny film na trudny temat w polskim kinie. Jak się słyszy narzekania na poziom polskiej kinematografii to chce się komuś, jak bohater filmu, dać w łeb. Poruszane są bowiem ważkie problemy (na ostatnim Warszawskim Festiwalu Filmowym dwa ważne filmy o chorobach: Alzheimera i porażeniu mózgowym), drobiazgowo oddane czasy opowiadanych historii i poruszające widzów bez zbędnego pretensjonalizmu. Czego chcieć więcej od kina?