„Zieja” – ksiądz Komitetu Obrony Robotników (ocena 6/10)

Filmowa biografia duchownego zasłużonego dla walki o wolną Polskę, ale mało eksponowanego w historii.

Funkcjonariusze Służb Bezpieczeństwa w połowie lat 70-tych ubiegłego wieku nasilają inwigilację powstałego opozycyjnego komitetu Obrony Robotników. Jako potencjalnego konfidenta wybierają księdza związanego z KOR o bogatej biografii sięgającej dwóch wojen światowych.

Zastosowany, często spotykany w kinie, manewr prezentacji barwnej, szczytnej w biografii w formie retrospekcji przy okazji starcia dwóch różnych osobowości i światopoglądów przynosi tym razem mierny efekt. Historia zawiera co prawda rysy historyczny, ale ma pomieszane wątki. Nie wiadomo do końca czy głównym tematem jest działalność opozycyjna księdza, czy jego bohaterstwo, czy też pogłębiona religijność. Źle poukładane, oderwane od siebie epizody z młodości bohatera nie współgrają w formie kompleksowej biografii. Jest ona na tyle bogata, iż można zrozumieć dylematy scenariuszowe, jednak dla współczesnego widza tworzą chaotyczną układankę.

Zapomniana postać Księdza Jana Zieji zasługuje na biografię, nawet tak patetyczną. Stąd należy powstanie tego filmu ocenić pozytywnie, chociaż nie wszystko się udało. Na szczęście bardzo dobrze rozpisane dialogi, zawierające elementy rozważań religijno-etycznych, a także przekonujące dwie role bohatera pozwalając identyfikować się z trudnym historycznie losem Zieji.

Zmarnowany został natomiast wątek opozycyjny, współczesny dla fabuły. Przerysowane postacie obu stron konfliktu, nieudolne nawiązywanie do autentycznych postaci, pretensjonalne elementy czego symbolem może być klamra obejmująca fabułę w postaci dwóch telewizyjnie ukazanych wydarzeń w historii Polski. Telewizyjność odnosi się również do warstwy realizacyjnej, która sili się na atrakcyjne ukazanie różnych sytuacji: od kameralności przesłuchania po sceny bitewne. Jednak pozostaje sztuczność wynikająca z ograniczonych możliwości budżetowych.

Film miał pecha w dystrybucji. Marcowa premiera siłą rzeczy padła ofiarą pandemii. Wprowadzenie do kina pod koniec sierpnia również jest niewypałem, z uwagi na panujące obostrzenia sanitarne, a także konkurencję komercyjnej produkcji. Wydaje się więc przesądzony telewizyjny los tej produkcji, co pewnie dla twórców będzie oznaczało osobistą porażkę, bo widoczne były większe ambicje.

Plusy:

+ szczytna biografia

+ dialogi

+ rozważania etyczno-moralne

+ rys historyczny

+ przekonujące role

Minusy:

- nietrafiona kompozycja

- chaos narracyjny

- pomieszane wątki

- przerysowane sceny

- niedopracowany wątek współczesny

- postprodukcja

- telewizyjna realizacja

- patetyczna klamra scenariuszowa

- przełożona dystrybucja

Zwiastun:

produkcja: Polska

rok: 2019

data premiery: 28 sierpnia 2020

dystrybucja: Telewizja Polska

gatunek: biograficzny

• reżyseria: Robert Gliński

• scenariusz: Wojciech Lepianka

• obsada: Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski, Mateusz Więcławek, Tadeusz Bradecki, Jakub Wieczorek, Rafał Zawierucha, Sławomir Orzechowski, Sonia Bohosiewicz, Marta Mazurek