Mała zagłada – Sochy 1943 (ocena 8/10)
Adaptacja znakomitej osobistej książki Anny Janko o wydarzeniu wstrząsającym, a mało znanym.
1 sierpnia 1943 roku jeszcze przed wschodem słońca o 5 nad ranem do małej, dwustuosobowej wsi Sochy na Zamojszczyźnie z kilkudziesięcioma gospodarstwami wtargnęli niemcy (celowa pisownia małą litera) w odwecie za rzekome sprzyjanie partyzantom. Ze wsparciem lotnictwa wymordowano większość mieszkańców i spalono praktycznie wszystkie domostwa. Wśród ocalonych była 9-letnia Teresa Ferenc - matka Anny Janko autorki książki stanowiącej świadectwo strasznego jednego dnia i wieloletniej traumy przelewającej się na kolejne pokolenie.
Uzupełnienie rewelacyjnej, chociaż trudnej w odbiorze książki okazało się znakomitym pomysłem, dzięki temu że wykonano solidną pracę filmową. Wartością uzupełniającą jest udział Teresy Ferenc, która w książce była celowo schowana. Bardzo ważnym elementem jest również pojawienie się przedstawiciela kolejnego pokolenia, córki pisarki – Zuzanny Majer. Ta swoista drabina pokoleniowa uwypukla tragiczną historię.
Film jest niezwykły realizacyjnie. Łączy piękne współczesne zdjęcia (wykorzystanie drona i zbliżenia przyrody) z retrospekcjami w formie animacji z głosem Magdaleny Cieleckiej, po materiały archiwalne, w tym historyczne (przemówienie Hitlera o zamiłowaniu do … pokoju na świecie …), także takie ukazujące współczesne konflikty. Podobnie jak w książce przesłanie jest szersze, wskazujące na nieuniknioną rządzę człowieka do zabijania w imieniu wyimaginowanych idei.
Może jedynie trochę nadmierne i niepotrzebne jest uwypuklenie w drugiej części filmu maltretowania zwierząt w trakcie uboju przypominające bardziej agitkę ekologiczną i wegetariańską. Jest to związane z wprowadzeniem do filmu postaci najmłodszej członkini rodu, która w tym zakresie postrzega współczesne okrucieństwo ludzkości. W książce też pojawiały się fragmentu o maltretowaniu zwierząt, ale nie były aż tak wyeksponowane.
Film jest znakomicie zrealizowany, świetnie zmontowany, urzeka swoją formą i porywającym montażem. Silnie zaakcentowany jest punkt widzenia z perspektywy dzieci, tych zupełnie niewinnych, a tak mocno pokrzywdzonych w wyniku bestialstwa niemieckiego okupanta, poprzez rysunkowo-bajkowy przekaz – już pierwsza scena uwodzi gdy świetnie zmontowano wizytę w sklepie z cukierkami z krwawym nalotem wojsk niemieckich.
Trudny do zrozumienia jest brak szerszej dystrybucji filmu, który pokazano w telewizji i dostępny jest jedynie w serwisach internetowych, albo w niszowej TVP Historia. Do kinowych pokazów zabrakło z pół godziny – które spokojnie można było dodać, co stanowi zarzut do twórców. I tak jest to produkcja, która powinna być obowiązkowo pokazywana zamiast nudnych lekcji historii i miałkich rozważań o przebaczeniu i relatywizowaniu nieszczęść wojennych.
Czas od wydarzeń wojennych mija pozbawiając nas bezpośrednich świadków tych wydarzeń. Jak widać jednak kolejne pokolenia i takie osoby jak Anna Janko potrafią o tym przypominać i opowiadać w formie przystępnej również dla współczesnej młodzieży. Trzeba taki pozycje promować i taki film powinien być obowiązkowo pokazywany w telewizji w 80 rocznicę wybuchu straszliwej dla ludności cywilnej i dla całego świata wojny.
Plusy:
wstrząsająca historia
udział w filmie bezpośredniej uczestniczki wydarzeń
trójpokoleniowość
łączenie form: fabularnej, dokumentalnej, animowanej, archiwalnej
dziecięca forma: animacje, rysunki
montaż
dużo archiwaliów
nawiązania do współczesnych konfliktów zbrojnych
wierność książce
hołd dla tragicznie zamordowanej ludności cywilnej
Minusy:
za krótki
brak dystrybucji kinowej
nadmiernie wyeksponowany wątek znęcania się nad zwierzętami
Zwiastun:
produkcja: Polska
rok: 2018
do obejrzenia: VOD TVP i TVP Historia
gatunek: dokumentalny
festiwale: Krakowski Festiwal Filmowy
reżyseria: Natalia Koryncka-Gruz
scenariusz: Natalia Koryncka-Gruz, Anna Janko na podstawie książki „Mała Zagłada”
zdjęcia: Zdzisław Najda
montaż: Marceli Majer
animacje: Tomasz Siwiński
muzyka: Aleksander Gruz
obsada: Teresa Ferenc, Anna Janko, Zuzanna Majer, Magdalena Cielecka