Słodki koniec dnia – z ziemi włoskiej do Polski z Krystyną Janda i Kasią Smutniak (ocena 6/10)

Współczesne problemy Europy i rola sztuki z punktu widzenia słonecznej Toskanii pod polskim przewodnictwem.

Znana polska pisarka (Krystyna Janda) mieszkająca po emigracji we włoskiej Toskanii w trakcie odbioru nagrody wygłasza kontrowersyjne przemówienie, mające wpływ zarówno na jej postrzeganie publiczne, jak i stosunki rodzinne. Mieszka z mężem, córką (Kasia Smutniak), wnukami. W tle egipski emigrant.

Wydaje się jakby reżyser Borcuch wespół z pisarzem Twardochem zrobili ten film od niechcenia. Tak pewnie było w rzeczywistości po fiasku projektu adaptacji filmowej książki pisarza. Przy takim nastawieniu często jednak wychodzą produkcje trafiające w przysłowiowy punkt. I tak pomimo wielu niedoskonałości jest z tym filmem. Dotyka on ważnych, palących problemów, ale nie stara się na siłę dawać prostych odpowiedzi, stając tym samym w kontrze z polaryzacją współczesnej dyskusji politycznej i kulturowej.

Akcja toczy się wolno, nieśpiesznie, niczym życie w upalnej Toskanii. Nawet mocne wydarzenia, zwroty akcji nie przyśpieszają tego tempa. A jest och kilka: zaginięcie dziecka, zamach terrorystyczny, szokujący wykład znanej pisarki, nawet pościg samochodowy rodem z kina sensacyjnego. Borcuch jednak szybko powraca do kontemplacyjnego tonu, scena oparty na dłuższych dialogach i interakcjach najczęściej rodzinnych (matka-córka, babcia-wnuczka, mąż-żona). Poruszając tematy kluczowe dla Europy sprowadza je do indywidualnych reperkusji: straszne wydarzenie w centrum duże miasta ma wpływ na losy Bogu ducha winnego imigranta.

Tak ważkie tematy jak terroryzm, stosunek do imigracji nie są jednak trzonem fabuły. Staje się nim rola w tym wszystkim sztuki i wyrażania artystycznego. Szokujący wywód bohaterki jakoby także zamach był pewnym aktem sztuki jest oczywistą prowokacją. Ale już motyw z performancem w postaci wystawienia klatki z drutem kolczastym w centrum na rynku, stanowiący klamrę scenariusza, w oczywisty sposób każe stawiać pytania o sens tak szokujących sposobów wyrażania artystycznego. Inna sprawa to prowokacja do pytania kogo taka klatka ma chronić: społeczeństwo, czy też zamkniętą jednostkę, co jest aluzją do rozwiązywania problemy napływu emigrantów poprzez tworzenie swoistych gett. Ten dualizm postrzegania zagadnień jest obecny i dominujący, a jego ekstremum jest dwuznaczny wykład bohaterki, z jednej strony wychwalający Europę, z drugiej stanowiący jej dosadną krytykę.

Film Borcucha zostanie jednak zapamiętany i analizowany głównie ze względu na specyficzną rolę Krystyny Jandy, jak wiadomo mocno zaangażowanej w dyskurs polityczny. Jej gra aktorska początkowo irytuje, jednak z czasem okazuje się, że jest idealna dla odkrywanej bohaterki. Partneruje jej Kasia Smutniak, mocno związana z kinem włoskim. Po raz kolejny pokazując, nie wychodząc na pierwszy plan, jak znakomitą jest aktorką.

Na uwagę zasługują również zdjęcia, typowe kadry dla kina artystyczne, które jednak nie mają za zadanie dążyć do znudzenia, a ukazać rzeczywistość i problemy z konkretnej perspektywy. Warto zauważyć jak zostać sfilmowany wykład bohaterki (rzekomo kluczowy dla fabuły), a jak proste codzienne jej czynności – tutaj kamera jest zdecydowanie bliżej. Operator wraz z Jandą bardzo akcentują tutaj wiek bohaterki (i aktorki) dodając jeszcze jeden element do analizy – nic dziwnego że na sali kinowej średnia wieku jest zdecydowanie wyższa niż na innych filmach.

Plusy:

• skłaniający do zadumy i zastanowienia

• kontemplacyjny nastrój

• Kasia Smutniak

• zdjęcia

Minusy:

• brak jednoznacznego przesłania

• tani symbolizm (klatka na rynku)

• przykryty rolą Krystyny Jandy

• monotonne fragmenty

Zwiastun:

Produkcja: Polska

Rok: 2019

Polska premiera: 10 maja 2019

Dystrybucja: Next Film

Gatunek: dramat

• reżyseria: Jacek Borcuch

• scenariusz: Jacek Borcuch, Szczepan Twardoch

• zdjęcia: Michał Dymek

• montaż: Przemysław Chruścielewski

• muzyka: Daniel Bloom

• dźwięk: Krzysztof Owczarek

• scenografia: Elwira Pluta

• charakteryzacja: Aleksandra Dutkiewicz, Kacper Rączkowski

• kostiumy: Małgorzata Karpiuk

• obsada: Krystyna Janda, Kasia Smutniak, Vincent Riotta, Antonio Catania, Robin Renucci, Lorenzo de Moor, Pippo Crotti, Marcello Maietta, Paco Rizzzo